فیلم مستند چیست؟

فیلم مستند (Documentary Film) ,گونه های دیگری از سینما را مطرح می کند، اکثر فیلم های مستند نه با یک واقعه خاص، بلکه با زنجیره ای از حوادثی که در اثر انگیزه ی مشترک رخ می دهند، سر و کار دارند که میتوان آن را مستندسازی جنبه‌هایی از واقعیت دانست. فیلم مستند هم مانند فیلم داستانی در دل خود روایتی دارند اما در قالبی متفاوت و برعکس داستانی ما نمی توانیم واقعیت و حادثه را تغییر دهیم بلکه میتوانیم نگرش و زوایه دید خود را به آن داشته باشم. فیلم مستند سینمایی بسته به ژانرهای سینمای مستند میتواند فیلم نامه داشته باشد یا نه براساس یک سناریو ساده و یا سلسله یادداشت های تیم تولید که فقط یک مسیر داستانی را روشن می کند باشد ، حتی در مستندهای هیچ متن و نوشته وجود ندارد بلکه وافعیت است که داستان ساز می شود و تیم تولید آن را ضبط می کند، البته فیلم های بیوگرافی را میتوان در هردوشاخه داستانی و مستند دید و اما فیلم مستند همان طور که از واژه آن مشخص است یعنی دارای دلیل و مدرک؛ مبتنی بر سند،حال این مدرک و سند میتوان یک واقعه تاریخی باشد یا یک زندگی شخص یا سرنوشت یک کشور و… اما روی داده و دیگر قابل تکرار نیست و حتی درصورت ساخت فیلم آن را بازسازی میکنند یا از شاهدان مصاحبه میگیرند، یک نکته که باید به آن اشاره کرد آن است که فیلم خبری در لحظه کنش است اما مستند بعد کنش ساخته می شود.

عموما تمامی فیلم های اول تاریخ سینما مستند هستند ، مانند ورود قطار به ایستگاه یا خروج گروهی کارگران از کارخانه بعد از آن قبل از ورود فیلم داستانی فیلمهای مستند سفرنامه مانند ورود به قطب یا بدویان آمریکا ساخته شد و در همان دوره بود که برای اولین بار واژه انگلیسی «Documentary» به معنی «مستند» در نقدی که بر فیلم رابرت فلاهرتی توسط جان گری‌یرسون منتشر شد. امروزه دیگر مستند در این قالب ها نمی کنجد از مسائل سیاسی تا اجتماعی ، هنری و… مستند ساخته می شود، که ما در مقاله ژانرهای سینمای مستند یا گونه شناسی مستند به آن اشاره کردیم که به طور مثال ژانر آرشیوی (مستند آرشیو) یا ژانر مصاحبه ای که در آن با استفاده مجدد از راش ها و فیلم های گذشته و تدوین آنها ،همراه با صدای روای اشاره کرد، البته همه اینها بخشی از تکتیکهای ساخت مستند است و هر کدام بسته به گونه (ژانر) قالب و فرآیند ساخت متفاوتی دارند  مانند فیلم مستند (تحقیقی) کارگردان ما را با پرسشی رو به رو می کند ، اما در بیوگرافی ها ما شاهد وقایع هستیم مانند یک فیلم داستانی و قوانین آن (میزانسن ، نماها  و …)